Toruń - Miasto UNESCO | Visit Toruń

Toruń - Miasto UNESCO

Historia miasta Torunia na mapie kulturowego dziedzictwa UNESCO rozpoczyna się 4 grudnia 1997 roku, kiedy podczas XXI plenarnej sesji Komitetu Dziedzictwa Światowego UNESCO w Neapolu nasz średniowieczny Zespół Staromiejski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Dzięki temu wyróżnieniu Toruń stał się jednym z 15 miejsc w Polsce, które w latach 1978-2019 zostały uznane za wyjątkowe skarby kulturowe świata.

Na listę wpisany jest oficjalnie nie jeden, indywidualny obiekt czy budynek, ale cała zbiorcza architektura Zespołu Staromiejskiego z basztami, murami, spichrzami i kamieniczkami o łącznej powierzchni ok. 35 hektarów. Oficjalny profil Torunia na stronie dziedzictwa UNESCO głosi: Toruń zawdzięcza swe początki Zakonowi Krzyżackiemu, który w połowie XIII w. zbudował tu zamek, mający służyć za bazę wypadową do podboju i ewangelizacji Prus. Miasto, należące do Hanzy, wkrótce zaczęło odgrywać istotną rolę handlową. O jego randze świadczą liczne okazałe, XIV i XV-wieczne budowle publiczne i prywatne (m.in. Dom Kopernika), wznoszące się na Starym i na Nowym Mieście. Niewątpliwie to właśnie fantastycznie zachowana architektura i autentyczność wspomnianych wyżej budynków zdecydowała o włączeniu obiektu do listy. W toku historii Toruń uległ największemu zniszczeniu na początku wieku XVIII w efekcie najazdu Szwedów, kiedy spłonął Ratusz i zniszczona została ogromna część zabudowy. Natomiast II Wojna Światowa, która zrównała z ziemią wiele cennych starówek w polskich miastach oszczędziła Toruń, pozwalając historycznym budynkom przetrwać do czasów współczesnych.

Jasne są więc również kryteria, które zdecydowały o wpisie na prestiżową listę. Podlega on pod kategorię kulturowego dziedzictwa według kategorii II i IV. W szczegółowym ich wyjaśnieniu kulturowe dobro powinno:
II. ukazywać znaczącą wymianę wartości, zachodzącą w danym okresie czasu lub na danym obszarze kulturowym świata w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu; (…)
IV. być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości; (…)
Być może ważną rolę odegrał również fakt, że Zespół Staromiejski rzeczywiście ilustruje etapy historii i wplata je w życie spółczesne. Znajdują się tutaj obiekty akademickie, sądownicze, muzealne, rozrywkowe, handlowe i mieszkalne – stali mieszkańcy Torunia doskonale wiedzą, że ich dobro kulturowe jest również sercem i życiem miasta.

Warto wspomnież, iż oprócz prestiżu z zaszczytem wpisania na listę wiążą się również ścisłe obowiązki – władze miejskie zobligowane są do ochrony zabytków UNESCO i regularnych raportów o ich stanie. Właśnie w celu zachowania i dbania o dziedzictwo kulturowe Urząd Miasta Torunia utworzył w latach 90. Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków. Jednostka ta ma za zadanie nadzorowanie wszelkich zmian w rozbudowie, renowacji, konserwacji i użytkowaniu zabytkowych obiektów. Dysponuje również systemem dotacji, dzięki którym właściciele są w stanie wejść we współpracę z konserwatorem, aby umożliwić i usprawnić opiekę nad architekturą Starego Miasta. Według wydawnictwa Narodowego Instytutu Dziedzictwa „Dziedzictwo w Polsce” ogólna liczba zewidencjonowanych zabytków toruńskiej architektury pod nadzorem biura konserwatora to 2700, włączając w to 410 najcenniejszych rejestrowanych obiektów.

Toruń oczywiście nie jest osamotniony w dbaniu o swoje dobro kulturowe – na bieżąco otrzymujemy wsparcie od Unii Europejskiej i rządu Rzeczpospolitej Polskiej, głównie w postaci dotacji na programy rewitalizacji. Przykładem tego mogą być m .in. projekty „Toruń – Hanza nad Wisłą”, dzięki któremu przeprowadzono remont fragmentów ruin zamku krzyżackiego lub „Toruńska Starówka” z lat 2007-2014. Toruń jest również siedzibą utworzonej w 2004 roku tzw. Ligi Polskich Miast UNESCO, zrzeszającej miasta, na których terenie znajdują się obiekt z listy i mającej za zadanie usprawnić komunikacje między miastami i krajami UNESCO.

Istnieją więc powody do dumy i radości dla Torunian oraz wszystkich tych, którym zależy na jak najlepszych zachowaniu kultury i szacunku do historii. Celebracja przynależności Torunia to tej zaszczytnej grupy miast jest również doskonale widoczna w życiu codziennym – przykładem tego są obchody 20-lecia wpisania Torunia na Listę UNESCO w roku 2017, kiedy to władze miasta zorganizowały ogromny, wypełniony atrakcjami letni festiwal z mnóstwem koncertów, wystaw i kulturowych wydarzeń. Wrześniowy weekend pewnością zapadł w pamięć tym, którzy mieli okazję zobaczyć na własne oczy jego koncert finałowy, podczas którego na widzów spadł spektakularny deszcz anielskiego pierza.

Kolejne 20 lat na Liście UNESCO z pewnością upłynie Torunianom na równie kreatywnym i radosnym uczestnictwie w życiu kulturowym Europy i całego świata.